Ścieżka sensoryczna – jak poprzez zabawę wpłynąć na poprawę percepcji i sprawności u dziecka?

Nie od dziś wiadomo, że nauka poprzez zabawę przynosi optymalne efekty. Zaangażowane dziecko jest chłonne wiedzy, którą w atrakcyjnej formie przyswaja bezwiednie i naturalnie. Wszystko, co pojawia się w zabawie, zostaje w dziecka pamięci jako element przyjemnych chwil. Ścieżka sensoryczna to doskonała zabawa, która dostarcza dziecku ogromnej, zróżnicowanej wiedzy oraz wpływa na poprawę jego zdolności poznawczych. Odpowiednia dla dzieci prawidłowo rozwijających się oraz tych, obciążonych dysfunkcjami oraz zaburzeniami, ścieżka sensoryczna jest produktem, który powinien znaleźć się w każdym domu. Dostępne w gabinetach terapeutycznych, na placach zabaw oraz w przedszkolach ścieżki sensoryczne to niezwykle funkcjonalne przedmioty, dzięki którym dziecko odkryje moc struktur i kształtów.

Jak właściwie wygląda ścieżka sensoryczna?

Ścieżka sensoryczna to zestaw płaskich elementów, których wnętrze wypełniają odpowiednio dobrane przedmioty o określonej tematyce i strukturze, przytwierdzone na stałe. Przykładem niech będzie ścieżka sensoryczna, wykonana z drewnianych dysków, które posiadają kamyczki, szklane kulki, kawałki sznurka, piasek, muszle, szyszki lub zasuszone kwiaty. Elementy zatopione są w żywicy. Tematyka ścieżek sensorycznych może być określona, można również dobrać elementy według własnego uznania. Ścieżki sensoryczne dostępne są w postaci elementów niestacjonarnych oraz w miejscach stałych, dziecięcych zabaw, wykonane na podłożu gruntowym. Zadaniem ścieżki sensorycznej jest pobudzenie percepcji wzrokowo – ruchowej u dzieci, które przechodzą przez ścieżkę lub dotykają dłońmi jej poszczególnych fragmentów.

 

Dla kogo odpowiednia jest zabawa z użyciem ścieżki sensorycznej?

Zabawa z użyciem ścieżki sensorycznej odpowiednia jest dla dzieci zdrowych, prawidłowo rozwijających się oraz dla dzieci z zaburzeniami postrzegania oraz narządu ruchu. Dzieci zdrowe poprzez użycie ścieżki sensorycznej ćwiczą swoją motorykę dużą, czyli sprawność fizyczną całego ciała, równowagę oraz koordynację ruchową. Wyjątkowa zabawa dostarcza dzieciom ogromnej radości. Dla dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej ścieżki sensoryczne są stałym, skutecznym elementem terapii. Poprzez zabawę dziecko próbuje wyeliminować problem zbyt słabej reakcji na dotyk oraz trudności w poruszaniu się. Sensoryczna ścieżka dla dzieci sprawdza się również w przypadkach utrudnionej percepcji wzrokowej. Z ich pomocą dziecko ćwiczy reakcje na informacje, napływające do mózgu oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

Jak to działa, czyli w jaki sposób używać ścieżki sensorycznej?

Ścieżka sensoryczna dla dzieci jest przeznaczona do bezpośredniego kontaktu dotykowego, dzięki czemu dziecko może rozwijać percepcję wzrokową oraz za pomocą dotyku. Elementy ścieżki sensorycznej oddziałują ponadto na zmysł wzroku, czasem węchu dziecka. W zależności od wielkości elementów oraz przeznaczenia ścieżki dziecko może przechodzić boso po jej kolejno rozstawionych elementach lub dotykać poszczególnych fragmentów dłońmi. Ścieżka sensoryczna to produkt, przeznaczony do bezpośredniego dotyku. Konieczne zatem są bose stopy oraz dłonie bez rękawiczek. Ścieżka sensoryczna jest produktem bezpiecznym w użytkowaniu. Przeznaczona na potrzeby ośrodka rehabilitacyjnego, przedszkola czy też placu zabaw, spełnia surowo określone normy, dzięki którym użytkowanie jest w pełni bezpieczne. Ścieżka sensoryczna powinna być używana przez dzieci pod opieką osoby dorosłej.

 

Jakie zabawy sprawdzą się przy użyciu ścieżki sensorycznej?

Ścieżka sensoryczna jest produktem, który uwalnia dziecięcą kreatywność. Dzieci w wieku przedszkolnym, najbardziej zaskakujące w kwestii kreatywnej zabawy, mogą wymyślić nieskończenie wiele zastosowań ścieżki sensorycznej. Aby produkt spełniał zadanie zgodne z przeznaczeniem, warto zaoferować dziecku zabawę, polegającą na przechodzeniu po każdym elemencie. Można połączyć ją z bodźcami muzycznymi, z dopasowywaniem rodzaju dźwięku do elementów ścieżki na zasadzie skojarzeń. Dziecko może z opaską, zakrywającą oczy odgadnąć, jakie elementy znajdują się pod jego dłońmi lub stopami. Może również przechodzić przez ścieżkę sensoryczną w określonym czasie, dopasowywać przebywanie na konkretnym elemencie w określonym momencie utworu muzycznego. Możliwości zabawy, rozwijającej u dziecka umiejętności i percepcję jest nieskończenie wiele, jednak w przypadku dzieci z dysfunkcjami użycie ścieżki sensorycznej jest ściśle określone programem ćwiczeń, wykonywanych z asystą rehabilitanta.

Przykładowe zabawy i treningi z wykorzystaniem ścieżki sensorycznej

Najprościej jest zawiązać dziecku oczy przepaską i podawać mu poszczególne rodzaje ścieżek sensorycznych, których nie widzi, ale może je dotykać. Zachęć malucha, by słowami opisywał, co czuje, w ten sposób rozwinie swoją kreatywność i większą świadomość czucia. Ścieżki sensoryczne stymulują receptory znajdujące się w skórze i mięśniach dłoni do prawidłowego funkcjonowania. Dzieci odbierają dzięki temu więcej wrażeń dotykowych. Zwiększa się zakres ich doświadczeń zmysłowych, a co za tym idzie, poszerza poznanie otaczającego ich świata.

Inne możliwe użytkowanie ścieżek sensorycznych to:

• ścieżka – rozłóż dyski na podłodze i zachęć maluszka, by bosymi stópkami przeszedł przez ułożony z nich labirynt; dobrze, jeśli zatrzyma się na każdym z nich przez kilka sekund; takie ćwiczenie stymuluje mięśnie nóg i pobudza receptory; dziecko uczy się także balansu i koordynacji ruchowej,
• rozpoznanie faktur – przygotuj osobno pojedyncze elementy, jakie zawierają poszczególne dyski, np. muszelkę, kamień czy kawałek sznurka, a potem utwórz ścieżkę sensoryczną, po której maluch będzie podążał, by otrzymany od Ciebie element dopasować do dysku, który go zawiera; to ćwiczenie uczy rozpoznawania i nazewnictwa, poprawia pamięć i koordynację wzrokowo-ruchową,
• przesypywanki – wykorzystaj dyski z artykułami, które można przesypywać – piasek, fasole, kamyki; przygotuj takie stanowiska, w których maluch będzie mógł je przełożyć z jednego pojemnika do drugiego; niech każde dziecko wylosuje swój krążek, a potem odnajdzie stanowisko z tym produktem.

Zabawy z wykorzystaniem sensorycznych ścieżek to również wyścigi, w których ktoś najszybciej przejdzie tor albo logiczne łamigłówki, w których dziecko spośród kilkunastu różnych drążków przechodzi tylko przez takie, które dotyczą jego tematu.

Ścieżka sensoryczna w domu

Ścieżki sensoryczne bez problemu można nabyć w sklepach z artykułami dla dzieci. Mają różne formy, kolory i struktury. Fantastycznym pomysłem jest własnoręczne przygotowanie takiej ścieżki w domu, z materiałów, które znajdziesz w szafkach i zakamarkach. Dzieci chętnie angażują się w proces tworzenia takiej ścieżki, co będzie dla nich dodatkową zabawą. Zaopatrz się w materiały potrzebne do jej wykonania, czyli pudełka, woreczki, kartoniki, poduszki. Sięgaj po różne produkty, które umieścisz w pojemnikach lub przyszyjesz do poduszek, a są to:

• artykuły spożywcze i sypkie jak groch, ryż, kasza, makaron o różnym kształcie, cukier, ziarna kawy,
• artykuły tekstylne jak miękkie pompony, wata oraz materiały o różnej fakturze, a także ścinki tkanin,
• inne produkty jak folia bąbelkowa, aluminiowa, sznurki i rzepy.

Testuj różne zestawy z odmiennymi fakturami. Dziecko z małą wrażliwością na dotyk wybierze elementy większe i twarde, natomiast maluch z nadwrażliwością będzie się skłaniał ku miękkim i delikatnym produktom.

Ścieżka sensoryczna w ogrodzie

Ogród to jedno z najwspanialszych miejsc do rozwijania w dziecku wrażliwości i sprawdzania jego reakcji na dotyk. Niezwykła i przyjazna przestrzeń sprzyja dzieciom – już samo przebywanie na jej łonie jest doskonałą terapią, korzystnie wpływającą na cały organizm i wszystkie zmysły. Park, las to miejsca pełne bodźców, pobudzające wzrok i zapach. Rzeczy, które dziecko znajdzie w tej przestrzeni, mocno wpływają na jego dotyk i czucie. Sprawdź, jak maluch zachowuje się, kiedy zachęcisz go do przejścia bosymi stopami po trawie. Co wybiera chętniej, świeżą i soczystą roślinność czy suche siano? To naturalna ścieżka sensoryczna w ogrodzie.

Zastąp gotową ścieżkę sensoryczną i wykorzystuj do wspólnych zabaw wszystko to, co pochodzi z natury – kamienie, piasek, liście, szyszki, kasztany, a nawet kawałki kory i trociny. Zbuduj specjalną dróżkę, która możesz wypełnić różnym rodzajem żwirku – co 1 m wysyp inny kolor, rozmiar i fakturę surowca, oczywiście harmonijnie wpisując go w aranż ogrodu. Pokazuj dziecku różne rośliny – inne w dotyku są płatki róż, a inne bzy. Zwróć uwagę na trawę pompasową, która ma wełnistą strukturę lub szorstkiego krwawnika.

Ścieżka sensoryczna w przedszkolu

Dzieci mogą wybrać się na spacer do parku i zebrać w nim potrzebne do zbudowania ścieżki sensorycznej produkty. Potem nauczyciel w przedszkolu może w sali zabaw ułożyć ścieżkę sensoryczną z pojemników lub misek, w których umieszczone będą znalezione dary natury. Pedagodzy korzystają często także w przedszkolu z gotowych ścieżek sensorycznych – na rynku znajduje się wiele różnorodnych modeli, które mają nie tylko zupełnie odmienne struktury, ale także kolory. Prezentują ciekawe tematy dotyczące świata mórz lub lasu.

Ucz dzieci nazywania spożywczych produktów, a przy okazji niech zanurzą rękę w ziarnach fasoli, mące lub kaszy. Ścieżkę sensoryczną można zbudować na przedszkolnym placu zabaw, wykorzystując do tego piasek i żwir. Do pobudzenia receptorów dłoni nauczyciele mogą wykorzystać plastelinę, ciastolinę lub ziarnisto-sensoryczny glut. Warto sięgać po sznurki, włóczki, koraliki, a nawet kolorowe nakrętki. Dzieci podczas zajęć manualnych mogą stworzyć z nich ciekawe prace plastyczne. Wykorzystuj kolorowe folie i papiery oraz pozwól na ulepienie dowolnej postaci z masy plastycznej lub zrobienie obrazu 3D z różnych odmian makaronów.

Popularne modele ścieżek sensorycznych  

Dużym zainteresowaniem cieszą się gotowe dyski sensoryczne, ale naturalne, wykonane z drzewa, które zawierają produkty, jakie łatwo znajdziesz w bliskim otoczeniu. Takie ścieżki sensoryczne są ciekawą zabawką i doskonale wpisują się w kolekcję edukacyjnych przedmiotów Montessori.

Dzieci kochają tematyczne komplety, w których poszczególne dyski dotyczą różnych sekcji, np.:

• kuchennych zabaw – prezentują groch, ryż, kukurydzę oraz inne artykuły, jakie znajdziesz w kuchennej szafce,
• podróży do lasu – to pojemniki pełne natury, np. mchu i szyszek,
• świata mórz – dyski eksponują nie tylko muszle, ale także kamyki i piasek.

Warto zwrócić uwagę na ścieżki sensoryczne sezonowe – trendem jest budowanie takich dróżek, które przedstawiają charakterystyczne dla danej pory roku produkty. Jesienią używaj kolorowych liści, pestek dyni i kasztanów, a zimą suszonych pomarańczy, lasek cynamonu i szklanych kulek, w których są zatopione śnieżynki. Wiosna to z kolei czas bazi, piórek i mięciutkich tkanin, np. filcu.

Zalety korzystania ze ścieżki sensorycznej

Korzystanie ze ścieżki sensorycznej przynosi pozytywne skutki zarówno u dzieci zdrowych, jak i posiadających zaburzenia integracji sensorycznej. Dostarczanie dziecku bodźców pozwala kształtować i rozwijać znajomość określonych produktów, struktur, wielkości. Poza funkcją edukacyjną, dziecko znacznie rozwija koordynację ruchową oraz zdolność właściwej reakcji na dotyk. Stwórz dziecku ogromne możliwości poznawcze, wynikające z zabawy ścieżką sensoryczną w określonej tematyce. Niech umiejętność postrzegania oraz otwartość na poznawanie nowych struktur stanie się jego naturalną ciekawością. Wzbudzaj w dziecku dociekliwość. Ścieżki sensoryczne, profesjonalnie wykonane gwarantują bezpieczeństwo i niezawodność użytkowania. Jeśli zdecydujecie się razem wykonać ścieżkę sensoryczną domowej produkcji, oprócz efektu zyskacie wspólnie spędzony czas oraz możliwość rozwoju kreatywności u dziecka.

Wspólnie spędzony czas oraz precyzja, niezbędna w wykonywaniu elementów ścieżki sensorycznej są nieocenione w perspektywie czasu. Wspólne tworzenie również jest rozwijającą zabawą. Zdarza się, że może być tak samo przyjemne, jak radość z wykonanego przedmiotu. Ścieżki sensoryczne to produkty bezpieczne dla dzieci, pozwalające im odkryć nieznane dotąd struktury i materiały lub utrwalić poznane już kształty. Ścieżka sensoryczna jest doskonałym sposobem na utrwalenie wspomnień. Przygotowanie ścieżki sensorycznej, zawierającej podłoże oraz kształty, eksplorowane podczas letnich wypraw pozwolą przez cały rok z radością wspominać wakacje.